روز چهارم ماه مبارک-سوره مبارکه ذاریات

 

٢:محور اصلی سوره انذار است.

- دو جریان کلی در سوره حکم فرماست:

★ جریان فرد مکذب معاد که دارای ویژگی های زیر است:

منحرف از قرآن-متناقض در گفتار-جاهل-غافل-جدی نگرفتن معاد و مسخره کردن آن-رویگردانی از حق -کهاین ویژگی ها در اقوام نام برده شده توسط خداوند وجود داشت و ویژگی مشترک بین همه ی آن ها که درآیه52 ذکر شده جادوگر یا ساحر نامیدن پیامبرانشان است.

★جریان فرد متقی که دارای ویژگی های زیر است:

موقن-جایگاه آن ها بهشت-همواره نیکوکار -استفاده به نحو احسن از نعمات و عطایای خداوند-انفاق-بیداری در هنگام سحر و طلب آمرزش.

٣:نکته بعد نام بردن عناصر طبیعت در کل سوره ولی استفاده از آن ها به دو وجه است. وجه اول قسمخوردن به آن ها و خطاب کردن آن ها به عنوان نعمت و رزق و وجه دوم استفاده از آن ها برای توصیفعذاب اقوام مکذب و جریان اول که وجه تمایز آن ها در این است که جریان دوم از این نعمات به صورتاحسن استفاده کرده و آن ها را به خوبی درک و دریافت نموده اند اما برای جریان اول به دلیل رویگردانیاز حق به صورت عذاب رخ نموده اند.

٤:نکته مهم دیگر لزوم عبرت گرفتن از سرنوشت اقوام نام برده است و اینکه اشتراک همه ی آن ها طبق آیه52 جادوگر یا دیوانه نامیدن پیامبرانشان بوده.

٥:نکته مهم بعد اینکه تنها دلیل آفرینش انس و جن و تنها درخواست خداوند از آن ها بندگی و عدم شریکقرار دادن برای اوست.

 

٦: در ابتدای سوره خداوند به موارد مختلف طبیعی قسم یاد میکند و با چند تاکید دیگر که قیامت واقع شدنی است . تاحداکثر توجه را جلب کند و این خیلی دردناک است چون و من اصدق من الله قیلا

دو گروه اهل آتش و اهل جنت را توصیف میکند . از خصوصیات بهشتیان که از قبل در دنیا اهل احسان بودند . شبهاکم میخوابند و در سحرها استغفار میکنند و نیز وظیفه اجتماعی خود را از یاد نمیبرند که در اموال آنها برای سائل ومحروم حقی است که باید به آنان داده شود .

مجدد به رب آسمان و زمین قسم یاد میشود با چند تاکید دیگر که روزی شما و آنچه که وعده داده شده در آسمان ازقبل مشخص شده و این مطلب به حدی حقیقت دارد مثل صحبت کردنتان با یکدیگر. 

 داستان مهمانان حضرت ابراهیم را بیان میکند که هم بشارت فرزند به او میدهند و هم انذار برای قوم لوط .

دو نکته در این داستان برایم جالب بود : یکی اینکه بشارت را همسر حضرت ابراهیم از فرشتگان مستقیما شنید .( مثبت ) و دیگر اینکه فقط یک خانه ازقوم لوط مومن بودند که این خیلی دردناک است .( منفی )

 در آیات آخر هم مجدد به این نکته تاکید میشود که ذکر برای مومنین نافع است . خداوند رزاق و صاحب قدرت است . وای به حال کسانی که از روزی که وعده داده شده غافلند .

 

٧: فضای سوره مبارکه ذاریات، بیشتر حول دعوت و انذار پیامبر (ص) ، توحید در ربوبیت و معاد است. 

و در واقع پیامبر با انذار نسبت به معاد، در واقع خدای خود را معرفی کرده و در واقع، مردم را به توحیددر ربوبیت میخواند. و در پیشبرد دعوت، همین انذار را موثر تر میدانسته است. چرا که اگر حساب وجزای روز قیامت نباشد، ایمان به وحدانیت خدا و نبوت انبیا، لغو و بی اثر است. 

و مشرکین می خواستند با انکار معاد و اصرار در اینکه چنین چیزی نیست و مسخره کردن آن به هرراهی که ممکن باشد، خود را از قید و بند آزاد کنند

**چون آنها هم این قدر میفهمیدند که اگر بتوانند در بین سه اصل توحید و نبوت و معاد، اصل سومیعنی معاد را باطل کنند، آن دو اصل دیگر به طور خود به خود باطل می شود ** (برداشتی از المیزان)

٨:آیه 55 میتواند این نکته را یادآور شود، که همه انسان ها به تذکر نیاز دارند... 

تفکر توحیدی مدنظر در سوره، در انسان وجود دارد و انسان سالک این راه است، اما انسان فراموش کارهم هست...انسان نیاز به تذکر دارد... 

فان الذکری تنفع المومنین(55)

٩: جایگاه این سوره در زمانی است که جامعه اسلامی در حال تشکیل و گسترش میباشد، حال، بسترفراهم است برای هدف نهایی و همان نهایت کمال انسانی

که میتوان اینگونه گفت که مهمترین مسئولیت جامعه اسلامی، کمال معنوی و الهی انسان هاست. 

ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون (56)

 

١٠:سوره ی مبارکه ی ذاریات با غرض اثبات معاد و نیز ربوبیت خدا با بیان آیات طبیعی و ضمن یاد کردن سوگند هایمتعدد نازل شده است.

تعدد قسم های این سوره نشان از جامعه ای دیر باور و سر سخت و و مخاطبینی نفوذ ناپذیر دارد .

قسم به نظام های جاری و ساری در هستی برای اثبات معاد به عنوان جزئی از این نظام و نیز دعوت به تفکری با بصیرتدر آسمان ، زمین، در انفس، نظام زوجیت و....به طور طبیعی ایمان به معاد را در بردارد.

توجه به مسئله ی رزق برای بقای حیات،و وجود رزق در آسمان ها و توجه به رزاق اصلی نقش به سزایی در باور به آخرتدارد.

توصیف مومنین معاد به متقین ،محسنین و....و منکرین معاد به خراصون ، مجرمین ،مسرفین و فاسقین و ...

ونیز بیان ویژگی های محسنین د ر این سوره تفاوت سبک زندگی را نشان میدهد.

هدف از خلقت عبادت کردن خداست که کمال عبادت کننده در آن است و نه عبادت شدن خدا .

لزوم ذکر پذیری برای تقویت باور به آخرت و دوام آن و شرط ذکرپذیری که ایمان است در این سوره بیان شده است.

 

١١:سوره مبارکه ذاریات دارای لطایف بسیاری است و یکی از آن موارد توصیف های زیبا برای پدیده هایمختلف است.

دقت در آیات طبیعی که در این سوره آورده شده یعنی باد و ابر و کشتی ها و حرکتی که در تمام آن هادیده می شود باید انسان را به این دقت برساند که پدیده برای ذکر آمده اند تا انسان بفهمد اگر قانونی درجهان حکم فرماست از آن جهت است که خدایی آن را تدبیر نموده است. 

بحث رزق انسان که توسط خود او و بر اساس توانش تعیین می شود نیز این نکته را یادآور می شود کهاگر انسان بخواهد به مقام متقین سوره برسد باید شب زنده داری و کار و حرکت را سرلوحه زندگی خودقرار دهد.

تنها و تنها نذیر مبین بودن پیامبر نیز حامل این پیام است که خداوند ابزار و وسایل رسیدن به مقصد رادر اختیار انسان قرار داده حال این خود اوست که راه را انتخاب می کند و یا جزو متقین می شود و یا ...

به نظر می رسد یکی از آیات مهم این سوره بیان خلقت انسان است که خداوند آن را جز برای عبادت جن وانس نمی داند و توجه به این نکته انسان را به تفکر وامی دارد که آیا زندگی دنیایی او بر مبنای عبدبودن بنا شده یا خیر.

 

١٢:در ابتدای سوره به یک سری از پدیده های طبیعی (باد و ابر و دریا ) و فرشتگاه قسم خورده که رستاخیز حتمی است

افراد مختلف در مورد قیامت رویکرد های مختلفی داند؛ علت:سر باز زدن از حق و غفلت و جهل افراد

در دو جریان موازی رویکرد های متفاوت در برابر عناصر قسم خورده شده در ابتدای سوره را میبینیم

فرد متقی(محسن،قلیل من الیل ما یهجعون،استغفار در سحر،حقی در اموال برلی سائل و محروم)

رویکردش در برابر عناصر و خودش بصیرت و تفکر و جستجوی به یقین رسیدن است در برابر عناصر

حال آنکه فرد طغیانکر پیامبر خود را دیوانه خواندند و حق را نپذیرفتند و سرانجام دقیقا با همین عناصر در طول تاریخمورد عذاب قرار گرفتند.(داستان حضرت موسی با دریا... عاد با باد و ثمود با صاعقه و قوم نوح با آسمان)

سوگند به فرشتگان در ابتدای سوره...همین فرشته برای حضرت ابراهیم آوردن رزق و بشارت به فرزند دانا

همین فرشتگان واسطه ی فرستادن باران گل بر گروه مجرم

-عذاب شدن فرد جاهل و غافل دقیقا با همان چیزی که برای آن میشتافته است...

-درمان:

لبیک گفتن به ندای منادی(پیامبر) و ذکر پذیرفتن

تنها رب را صاحب قدرت و روزی دهنده دانستن 

برداشت کلی...با نگاه به پدیده به این فکر کنیم این عناصر که الان در جای خود به کار طبیعی خود انجام میدهند علتشاین است که رب آنها را مسخر کرده

همین ها اگر رب دستور بدهد میتواند وسیله ی عذاب ما شوند با نگاه به عاقبت گذشتگان

در کل همه چیز تحت سلطه ی رب صاحب قدرت و روزی دهنده است...اوست که با قدرت خود رستاخیر را نیز برای روشنشدن حقیقت قرار داده است.

 

١٣:ﺩﺭ ﺳﻮﺭﻩ مبارکه ﺫاﺭﻳﺎﺕ ﺑﻌﺪ اﺯ ﻗﺴﻢ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠف ﻟﺰﻭﻡ ﺻﺪﻕ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻌﺎﺩ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ و ﻗﺴﻢ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽﻗﻮﻝ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ و ﺩﺭ ﻣﻌﺮض اﻧﺤﺮاﻑ اﺳﺖ ﻭاﺯ ﺧﺮاﺻﻮﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮاﻥ ﻋﺪﻩ اﻱ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮﻝ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ و ﻭﻳﮋﮔﻲﻣﺘﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮاﻥ اﻓﺮاﺩﻱ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮی ﻋﺪﻡ ﺗﺒﻌﻴﺖ اﺯ ﻗﻮﻝ کثیر ﻗﺮاﺭ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

در کل در این سوره آیات و نشانه ها محور اصلی قرار گرفته اند، آیاتی در پدیده های طبیعی، در داستان پیامبران و ...

- سوره با سوگند به چندی از پدیده های طبیعی برای اثبات وعده ی حق آغاز شده است.

- توجه به اهمیت قرآن

- عدم علم و نادانی منجر به دروغ پردازی می شود.

- توصیف متقین به عنوان کسانی که شب ها از خوابشان کاسته، سحرگاهان به تسبیح می پردازند، خمس و زکاتشانرا پرداخت کرده و درنتیجه آیات روی زمین و آفرینش خودشان برایشان متقاعدکننده است.

- تفکر و تدبر در داستان پیامبران می تواند آیتی باشد مبنی بر شناخت رفتارهای درست و نادرست! و اینکه خدا قادراست بنابر حکمت و علم و دانایی خود در آخرین لحظاتی که کسی شاید فکرش را هم نکند، اتفاقی فوق العاده را رقمبزند. می توان از این داستان ها عبرت گرفت.

- به نظر می رسد تمسخر پیامبران مورد نکوهش قرار گرفته است.

- خداوند به انسان ها نیازی ندارد، این انسان ها هستند که همواره نیازمند به خدایند.

 

١٤: در این سوره در قسم هایی که در ابتدای سوره بیان شده رنگ و بویی از جریان داشتن و تحرک وجوددارد.(سوگند به بادها، ابرها، کشتی های روان، مقسمان امور) و این سوگند ها برای این است که بیانشود که وعده خداوند در مورد معاد صدق است می توان برداشت کرد که زندگی ما همانطور که در دنیاجریان دارد در اخرت هم جریان خواهد داشت و متوقف نخواهد شد.برای مثال متقین که در دنیا پیوستهاهل نیکوکاری بودند و نسبت به سائل و محروم حقوقی قائل بودند و بی توجه نبودند. در اخرت هماحسان خداوند شامل انها میشود و خداوند به ان ها عطای ویژه دارد(اخذین ما اتاهم ربهم )

 

١٥:همانطور که میدانیم سوره هایی که با واو قسم شروع میشود مراحل سیر کمال انسان را نشان میدهد.

و در این سوره نیز سیر تکامل حقیقت نطق را در عالم هستی بیان کرده.

قسم های این سوره هم از ابتدا اشاره به تکلم انسان و سپس رسیدن به نطق او میکند.

و مهمتر اینکه در آیه ی ۲۳پروردگار میفرماید که نظام هستی و جریان رزق هم بر اساس همین مدل برقرار است.

و چقدر آدمی میتواند پرت باشد که به نطق یک رسول ایراد بگیرد و سپس به او نسبت سحر و جنون دهد.

از عرف قرآن میفهمیم که هر کسی صفت ناقصی را به دیگری نسبت دهد صد در صد خودش دارای آن صفت میباشد.

دشمنان رسول هم دو صفتی که در وجود خودشون بود را به رسول خدا نسبت دادند.

ضمنا زوجیت و ازدواج در نطق خیلی نقش مهمی دارد .

و یکی از روشهای تحقق زوجیت ازدواج است.

و اینکه یک انسانی بتواند سریعتر راه کمال را طی کند و نطق الهی پیدا کند از طریق زوجیت میسر میشود. 

و هر موجودی غیر از ذات الهی زوج است.

 

١٦:سوره با قسم به آیات طبیعی آغاز شده ودر جواب قسم صادق بودن وعده خداوند، واقعیت روز جزا و قولمختلف داشتن انسانها مطرح شده،سپس دودسته خراصون ومتقین باویژگی ها وعملکرد های مختلفمعرفی شده اند.

باتوجه با داستانها ی سوره،قوم لوط با اسراف،قوم نوح با فسق و فرعون باتولی جستن از حضرتموسی و... نسبت به متقین دارای عملکرد متفاوت بودند.حضرت ابراهیم بعنوان فرد متقی در سورهباویژگی بشارت غلام علیم (برخورداری از علم)معرفی شده....

در نهایت سوره همه افراد را برای نجات از فتنه ها به ففروا الی الله و ذکرمداوم توصیه کرده.

 

١٧:اسم سوره را گذاشتم نذیر مبین. 

یک نکته که برای من جالب بود. اینکه خدای این سوره ذو قوه متین است. متین یعنی احکام مع ثبوت. از آثار معنایمتین قدرت و شدت هستش. و همینجا آورده که ما انسان و جن رو برای بندگی آفریدیم ولی از انها رزقی نمیخواهیم. بلکه خدا خود رزاق است. یعنی خدای سوره در یک سطحی از قدرت و شدت یا همان ذو قوه متین آورده شدهبعد در جای دیگر آورده از این انذاری که دادیم از این عذابی که گفتیم به سوی خود خدا فرار کنید. بگریزید.

 

١٨: نمای کلی سوره بدین صورت است که:

 ابتدا چند قسم یاد میکند که وعده قیامت(یوم الدین) واقعی است.

 سپس قسم یاد میکند که انسانها در مورد این واقعیت اختلاف نظر دارند و عده ای آن را نمی پذیرند.

 عده ای که این واقعیت را نمی پذیرند، بر آتش عرضه می شوند.

عده ای که به وعده ایمان دارند(متقین) به بهشت وارد می شوند. ویژگی های آنها که بدنبال ایمان بهوعده قیامت در آنها ایجاد شده: اندکی از شب را می خوابند، در سحرها استغفار میکنند، از اموالشانقسمتی را برای سایل و محروم قرار می دهند.

 دوباره قسم یاد میکند که پرودگار حق است.

نمونه هایی از ماجراهای قوم پیامبران مختلف را ذکر می کند و نتیجه نهایی این است که هیچپیامبری نیامد مگر اینکه گفتند ساحر یا مجنون است.

در مورد ابلاغ این پیام (وعده قیامت) چوت ممکن است پیامبر در این راه اذیت شود، به او گفته میشود که تو تنها باید یادآوری کنی، "کسانی که ایمان داشته باشند" از این یادآوری سود خواهند برد.

 

١٩:نکاتی از سوره الذاریات:

آیات 1-7

خداوند متعدد قسم یاد می کند تا از موضوع مهمی سخن گوید که آن موضوع مهم رستاخیز است

آیات7-23:

اما عده ای تکذیب می کنند و عده ای باور دارند که هردوی این دیدگاه ها ریشه در اعمالشان دارند.

انسان هایی در جهل و غفلت به سر میبرند و حق را نپذیرفته اند به انکار معاد می رسند و میسر زندگیشان به سمت عذابو آتش است.

در مقابل انسانهای نیکوکارو با تقوی وکسانی که در سحرگاهان استغفار می¬کنند و همچنین به نیازهای خلق میپردازند و در آیات آسمانها و زمین و در وجود خودشان تفکر می کنند حق برایشان آشکار می¬شود و مسیر زندگیشان بهسمت پاداش الهی است.

آیات 23-46:

در این آیات سرنوشت اقوام گوناگون ذکر می شود که هر کدام نشان دهنده ی قدرت بی پایان الهی و عملی شدن وعدههای اوست حتی اگر تعداد کسانی که تکذیب می کنند در مقابل ایمان آورندگان بسیار زیاد باشد وعده ی خداوند عملیمی گردد.

آیات 46-60 :

خداوند خلقت آسمان ها و زمین و سرنوشت اقوام گوناگون را یادآوری میکند تا انسان ها را به تفکر واداشته و از خوابغفلت برهاند اما طغیانگران هرقومی مانند گذشتگان، انذارکنندگانشان را دیوانه خواندند پس مانند گذشتگان به همانعذاب ها دچار خواهند شد.

 

٢٠: این سوره وعده حق پروردگار را در برپایی قیامت به تصویر می کشد.

 در زمین و سرگذشت پیشینیان نشانه هایی است از تحقق اراده الهی که برای اهل یقین قابل فهم است.

 و هنگامی که وعده حق جاری شود هیچ کس را یارای مقاومت نیست.

خلقت آسمان و زمین و گستراندن این دو و خلقت جفتی از هر موجود، برای پند گرفتن انسان است ونشانه روشنی ست بر قدرت الهی...(نشانه های درونی و بیرونی)

هدف از خلقت انس و جن پرستش خداوند است.

پیامبر اسلام به عنوان روشنگر و بیم دهنده پیوسته انسان را به بازگشت به سوی خدا و عدم اطاعت ازمعبود دیگر میخواند، حال آنکه بعضی ذاتا سرکشی میکنند(سرپیچی از رسول> سرپیچی از معبود ) ولی این پند برای مومنان سود بخش است!

 پیامبر در انجام رسالتش هیچ مطالبه ای از خلق ندارد.

 

٢١:جو حاکم در جامعه واقعه قیامت و معاد را نمیپذیرد.

.سوره با 4 قسم آغاز شده است و با تاکید بعد از آن به صدق بودن رخداد قیامت اشاره میکند.

در میان مردم نوعی چند دستگی وجود دارد و برخی با سوال هایشان قصد دروه جلوه دادن این حقیقت را دارند.(هرسوال کردنی ستودنی و به جا نیست.)

روایت ماجرای چندین پیامبر و عذاب قوم ایشان به عنوان ذکر.

جالب اینکه عذاب های اشاره شده همگی به ندعی با قسم هاب اول سوره در ارتباط هستند و از اسمان نازل گردیدهاند.

وجه مشترک در تمامی اقوام عذاب شده دوری از هدف خلقتشان که عبودیت پروردگار بوده است.

قوم حضرت لوط-- مسرفین

قوم حضرت موسی--روی برتافتن و اعراض از پیروی از دستور خدا

قوم ثمود--که تمتعشان موجب عصیان شده بود

قوم حضرت نوح--فاسقین

متقین سوره کسانی با خواب اندک و استغفا سحرگاهان و کمک به محرومان معرفی شده اند.

انسان در عمل به هرگروهی اقتدا نماید به عاقبت همان گروه مبتلا خواهد 59.

 

 

1