روز سوم ماه مبارک - سوره مبارکه "ق"

پاداش عبد مطرح میکند.

✓ سوره حول محور قرب و بعد است. 

 بعید ها: هر آنچه انسان به آنها علم ندارد یا اینکه می تواند به آنها علم یابد اما به نفع هوای نفس این کار را نمیکند، پس قواعد عالم را درک نمی کند و از هر حادثه ای متعجب خواهد بود.

 با شناخت خدای قادر و علیم همه ی فاصله ها برایش بی معنا خواهد بود، منیب می شود و از ورای همه ی آیات"قوانین حق" را میبیند. حب حصید و نخل باسق در نظرش یکی گشته و هرگز در خروج و خلق جدید در شک نخواهدبود.

کافر از چشم "سائق" به "شهیدش" نگاه میکند و آنرا بعید و نشدنی میبیند در حالی که سائق و شهید متقینقریب و یکی شده و شاء نفسش، همان حق است.

 و همه ی تلاش پیامبر در جهت اثر پذیر کردن و قریب شنیدن ندای منادی است (استمع ،باب افتعال) امابرای کسی که علامتی از علم به حق (خوف) در او یافت شده باشد.

✓ ویژگی افراد تکذیب کننده ی معاد و عاقبت آن ها-ویژگی افراد مومن به معاد و عاقبت آن ها- آیت هایی برای تذکرهو اثبات معاد-ویژگی روز معاد و اتفاقات حول آن روز- و نکته مهمی که چندین بار در سوره به آن تاکیید شده عبرتگرفتن از عاقبت پیشینیان و لزوم یادآوری معاد و بیداری از غفلت است.

 افراد مکذب معاد کسانی هستند که با وجود بیم پیامبران و بیم دهندگان غافلند و هن را تکذیب می کنند و علم خودرا در این رابطه به رخ پیامبر کشیده و مصداق پیشی گرفتن از ایشان هستند و اینکه چون علم آن ها و سخنان پیامبردر تضاد است دچار آشفتگی شدند. عاقبت آنها: نامه اعمالشان توسط فرشتگان ثبت و ضبط کننده به خداوند ارائهمی شود و درگیری بین انسان و شیطان رخ می دهد که شیطان می گوید او به میل خودش گمراه بود و خداوند دراینجا یادهور می شود که بیم دهندگانی را فرستاده بود! و آن ها در جهنم وارد می شوند.

 اما افراد مومن به معاد کسانی هستند که زیاد به حق رجوع می کنند و در غیب نسبت به خدای رحمان خشیهدارند. و جایگاه آن ها بهشت و از آن بهتر و برتر قرب به پروردگار با توجه به واژه "لدینا" است.

✓ خداوند در این سوره بارها توانایی و قدرتش را به رخ کشیده و در رابطه با معاد فرموده است که همانطور که با آبزمین مرده را زنده کرده و همچنین همانطور که برای بار اول خلق کرده توانایی دوباره خلق کردن و ایجاد معاد را همدارد.

✓ نکته بعد امر خداوند به شکیبایی و تسبیح خداوند در قبل و بعد طلوع و در شب و بعد از سجده

✓ و "و استمع"به معنای منتظر بودن و خود را آماده نگاه داشتن برای روز معاد و به دنبال آن عدم غفلت است و بیمدادن کسانی که از تهدید خداوند می ترسند!

✓ دو گروه موجود در اکوسیستم سوره...

1.کسانی که نمیتوانند قبول کنند یکی از جنس خودشان برای انذارشان امده و دایم در شک وتردید نسبت به آخرت هستند . بعداز اوردن کلی مثل در مورد امکان قیامت و حوادث گذشتگانی که هلاک شدند، باز حق رو تکذیب میکنند. مشکل این گروه تکبری است که دارند و نمیتوانند مجد قرآن و رسول هم جنس خودشان را ببینند.

2.گروهی که خشی الرحمن بالغیب اند و این باعث میشود که دایم به خدا رجوع کنند(قلب منیب) و قلبشان پذیرای حق بشود. درواقع یا با عقلشان به حق میرسند یا اینکه اگه نتوانستند به خاطر حق پذیری که دارند به رسول که حامل پیام حق هست گوشمیکنند.

✓ خداوند صاحب مجد است. قرآن و رسولش نیز مجیدند. علم و احاطه خداوند موجب تبلور صفت حافظ می شود. حافظی که از پیش رو و ورای سر برای خلقش شهید و سایق مقرر کرده تا او را با قلب سلیم به جنت فرب بازگردانند.

✓ فقدان علم، غربت می آورد. علم هم که تماما نزد خداست . پس انسان از خدا بی خبر، غریب می شود. طبعا چنینانسانی به منذر و کتاب خدا نیز متعجبانه می نگرد و در این دنیا سرگردان و مریج گونه به سر می برد .

✓ از دیگر موارد مهم میتوان به بحث نزدیکی و دوری اشاره کرد: قرین ، اقرب من حبل الورید، سایق و شهید، لدیهرقیب و عتید، جنت غیر بعید برای متقین و ندای منادی از مکان قریب به نظر میرسد. این انس و نزدیک انگاشتن ایناتفاقات و وقایع موجب زندگی کردن با آنان در حال حاضر میشود و این خود متقی شدن را به دنبال خواهد داشت.

✓ در این سوره خداوند جلوه های متعددی از قدرت خود رابر انسان آشکار می کند که مهم ترین آن نزول قرآن بامعانی بسیار سنگین در حد فهم نوع بشر است.

✓ انسان های سوره داری نوعی مرض سرگردانی هستند و درعین اینکه حق را فهم کرده اند از پذیرش آن سرباز میزنند که ریشه ی آن در تکذیب است.

✓ انسان اگر بتواند از قرآن مجید که در حد فهم او در دسترس قرار گرفته است بهره ببرد حیات در او رخ داده بلدمرده او به رشد و بالندگی خواهد رسید.

✓ انسان اگر چشم دل را باز کند هر لحظه قیامتی که برپاست را مشاهده می کند چرا که هرجا حقی جاری استقیامتی برپاست.

✓ در سلامت و امنیت بودن از آن کسی است که خشیت در او وجود دارد قلبش همواره به سوی خداست و او هرلحظه در دنیا بوی بهشت را استشمام می کند.

✓ - برای کافران پذیرش این حقیقت که پیامبری از جنس خودشان بخواهد آنها را به عاقبت زندگی دنیایی شان تذکردهد، عجیب است.

✓ - اینگونه نیست که کافران مرگ را درک نکنند بلکه عقلشان آنرا درک کرده اما این حقیقت را به زبان انکار میکنند.

✓ - خداوند فرایند مرگ را و زنده شدن دوباره را با مرور قوانین طبیعت که برای همگان قابل فهم است ثابت می کند.

✓ - تفاوت انسان در این دنیا و روز قیامت، غفلت اوست که متوجه بسیاری از تذکرات و حقایق اعمال نمی شود وقیامت با کنار رفتن این غفلت انسان همه چیز را وضوح میبیند.

✓ - آوردن سرگذشت پیشینیان می تواند برای انسان عبرت باشد به شرط اینکه قلب بیدار و آگاه داشته باشد . نهایتأهم این تذکر در کسی اثر دارد که وعده خدا را حق بداند و خودش رو برای ان اماده کند و از تهدیدهای آن بیمناکباشد.

✓ *سوره مبارکه ق با قسم به قران آغاز میگردد.

✓ *فراز های سوره در نگاه کلی حاکی از دیدگاه عدم اعتقاد به فرستادگان پروردگار و نیز معاد دارد.

✓ زوج صفت هایی در سوره برای متقین و مکذبین به کار رفته است که هر کدام قابل تامل است.

✓ با توجه به ایات ابتدایی سوره و نیز مثال هایی که برای راهاندازی سیستم تفکر مخاطب زده میشود بحث مجد وعظمت در سوره پر رنگ به نظر میرسد.

✓ از طرفی به نظر میرسد جو غالب آن زمان قصد انکار وجود پیامبر از جنس خود مردم و یاناکارآمد جلوهدادن چنین پیامبری را داشتند که با مثالهای زده شده چنین شبهاتی برای کسی که دارای قلب آگاه،یا سمعشنوا ویا شهید باشد برطرف میگردد.

گزاره های مربوط به آیات (به تفکیک شماره آیات)

✓ ذکر مخلوقات و نعمات خداوندی و نام بردن آنها به عنوان رزق، نشانگر این است که خداوند انسان را رها نکردهاست و عجیب نیست که برای هدایت وی منذری بفرستد (آیات 2،13) . از طرفی ذکر تنوع این خلایق نشانگر قادربودن خداوند بر هر امری از جمله احیای انسان است و رویاندن دانه را مثلی برای احیای مردگان می شمرد(آیات3،13)

✓ سپس منکران معاد را به جدل می کشد و عجز آنان را در فهم خلق اول نیز یادآور میشود. به عبارتی انسان درخلق اول نیز اراده ای نداشت که حالا بر احیای انسان ایراد منطقی بگیرد. 

✓ ذکر وسوسه نفس انسان شاید نشانگر این باشد که انکار معاد نه از سر اشکال منطقی و فلسفی که از سر غرضورزی و عناد برای این است که در تعهد عمل نیک وارد نشوند و همچنان به تعدی ادامه دهند (آیات 16،25،24)  

✓ آیات عاقبت دنیوی و اخروی مکذبین رسل و معاد را به تصویر می کشد (آیات 11تا14،19تا30،36)

✓ حال در سمت مقابل متقین توصیف می شوند که معاد را تصدیق کرده و این تصدیق به شکل حفاظت دایمی ازاعمال خویش و توبه و انابه همیشگی و مستمر و خشیت از خداوند بوده است. چنین افرادی اهل جنت خواهند بود(آیات 31تا35)  

✓ بنابراین پذیرش معاد و متعهد شدن به آن از گوش و دلی حقیقت پذیر و بر می آید وگرنه هیچ چیز جز دیدن علنیبرپایی قیامت قلوب معاند را نرم نمیکند (آیات 22،37،42تا45) 

✓ انکار بی دلیل و برهان معاندین بر رسول اکرم (ص) دشوار می آمد که خداوند ایشان را دعوت به تسبیح می کندکه صبر را برای ایشان به ارمغان دارد.

✓ سوره با قسم به قرآن شروع میشود و در پایان هم با تذکر از قرآن تمام میشود .

✓ تا 15 آیه اول سوره صحبت از اینست که گروهی زنده شدن پس از مرگ را رجع بعید میدانند که در پاسخ خداوندمیفرماید آیا اینها توجه نمیکنند که آسمان را چگونه برافراشتیم و زینت دادیم . زمین و کوهها و نباتات را با فرستادنآب از آسمان ایجاد کردیم . آیا از این خلق اول در ماندیم ؟ تمام اینها باعث بصیرت و ذکر برای عبد منیب است .

✓ آیات 16 تا 35 احاطه تام خداوند به انسان را تبیین میکند که حتی از وسوسه های درونی او نیز باخبر است ونزدیکتر از رگ گردن به اوست . و بوای او فرشته هایی قرار داده که نه تنها اعمال بلکه گفتار او را ضبط میکنند .و درنهایت وارد جهنم یا بهشت میشوند . در آن روز است که پردهاز چشم آنها برداشته شده حقیقت آشکار میشود.

✓ در آیات پایانی هم خداوند پیامبر را به صبر و تسبیح در شبو روز دعوت میکند . اینکه ما خود به آنچه میگویندداناتریم و تو ای پیامبر به زور و اجبار به راه راست نیاورو قران ذکر برای کسانیست که از وعده های داده شده خوفدارند.

✓ از محور های این سوره، میتوان به انذار به معاد، انکار مشرکین به معاد و تعجبی که از آن داشتند، اشاره کرد.

 و در واقع غرض سوره مبارکه، بر روی سیستمی از جنس "تعجب" استوار است، سیستمی که انگار خراب است ویا اینکه فعلا خاموش است. " بل عجبوا..... آیه 2" 

 و به جای آنکه "مجد" پرودگار این عالم(آیه1) ما را مبهوت خود کند، درمانده چیزهای واهی این دنیا و متعجباسباب و تکنولوژی آن شده و حب آن سخت ما را مشغول کرده است که نتیجه اش شده است حالتی "مریج" گونه وسرگردان (آیه5) که خود هم نمیدانیم ره به کجا گرفته ایم.

 و این سوره حکایت انسان هایی را بازگو میکند که پروردگاری را در این عالم موثر نمیدانند و جای حق را گم کردهاند، آنقدر پیش رفته اند که برای آرامش خود راه "تکذیب" آن مجد و یا شاید بهتر باشد بگوییم راه "تکذیب حق" راپیش گرفته اند (آیات5، 12)

✓ آنچه در قیامت آشکار می شود " ظهور حقایق است، نه حدوث" و فقط پرده های غفلت از روی آدمی کنار زده میشود که ضمیر ک در "کشفنا عنک غطاءک" نیز بیانگر همین مسئله می باشد؛ یعنی ای انسان، این تویی کهمحجوبی، نه آنجا(آیه22) غطاء را قرار است از روی تو بردارند و نه آخرت و این بیانگر یکی از ویژگی های قیامتاست به عبارت دیگر: یوم القیامه، کشف الغطاء نیست، بلکه مکشوف و بی پرده و بدون هیچ نوع خفا و ابهام و تاریکیاست.

✓ آیات 1-15:

 پاسخ به کسانی است که معاد را انکار می کنند و مرگ را مساوی با نیستی می پندارند، نمی توانند قدرتی رادرک کنند که دوباره بعد از مرگ ، زندگی دوباره به آنها ببخشد. 

 اما آیات بعدی نشانه های قدرت خدا در پدیده ها ی طبیعی را به آنها یادآوری می کند :

 مانند پیدایش زمین و کوه ها ، رویش گیاهان، نازل شدن آب از آسمان و زنده شدن زمین های مرده از این آب و درنهایت آفرینش نخستین انسان ها ... که دلایل روشنی از قدرت بی پایان خدا و دوباره زنده شدن انسانها هست.

 اما کافران این دلایل روشن را نمی بینند و علت ان در آیه ای بعدی آورده شده...

آیات31/32/33/37 :16/21/25/27/

 به دلیل اینکه در مقابل چشم های آنها پرده هایی قرار گرفته، دچار وسوسه های نفسند، ایمان در قلب آنها نیستو دچار شک و تردیدند و مانع خیر، همنشینان بد داشته و کسانی اند که توبه نکرده و پرهیزکار نبوده اند و درسرگذشت پیشینیان اندیشه نمی کنند و برای آنها نیروی عقل و درک نیست.

✓ آیات 37-45: عکس العمل در برابر این افراد تذکر به آنان با آیات قرآن ، تسبیح خدا و صبر است و انکار کافران، سنتهای خدا را تغییر نمی دهد و روز رستاخیز فرا می رسد و همگی به سوی خداوند بازمی گردند.

✓ آیه 5 اشاره به این موضوع دارد که گویى حقیقت معاد با توجه به این همه مثال آنقدر واضح است که حتى کافرانهم در دل به یقین رسیده اند ولى به زبان انکار مى کنند؛ انکار منجر به غفلت مى شود (آیه 22)

✓ اشاره به برافراشتن اسمانها و زینت دادن ان.(آیه6)

✓ گستراندن زمین و آفرینش کوه ها و گیاهان.(آیه7)

✓ نازل کردن آب مبارک که موجب حیات و باروری است.(آیه8) و هم چنین آیات 15،36،38،43،44 همگی به نوعیوقوع حتمی امری که قضای الهی به ان تعلق گرفته باشد را در کمال قدرت و بدون کاستی نشان میدهد.

✓ به عبارت دیگر سعادت،کارامدی یا اثر گذاری یک حرکت یا فرد نه با معیار های جاهلیت بلکه به میزان خشیتنسبت به الرحمن در نهان و قلب پر انابه بستگی دارد؛دستورات در آیات انتهایی سوره به نظر میرسد در جهت پر رنگکردن همین موضوع است.

✓ دو دسته انسان در سوره : عبد منیب که بابصیرت است و ذکر میپذیرد.(آیه8) که اواب حفیظ، خشیت نسبت بهخدای رحمن داشتن قلب پذیرنده، سمع شنوا و شاهد نسبت به حقایق از ویژگی های اوست که او را در زمره متقینقرار میدهد./ دسته دوم حق را مبپوشاند وکفر می ورزد،عنید ،مناع للخیر،معتد ومریب است و درنهایت در زمرهگمراهان قرار میگیرد.

✓ پروردگار عالمیان به همه از حبل ورید نزدیکتر است->عبد منیب به سوی خدا انابه میکند و او را میخواند.(به نوعیبا خداوند قرین میگردد)

✓ ->کسی که اله دیگری را در کنار خداوند قرار میدهد با همو قرین میگردد.(آیات23-28)

✓ کارکرد تذکره زمانی است که قلب، سمع شنوا، و روح شاهد و گواه وجود داشته باشد.(آیه27)

✓ یکی از راههای نگه داری و دورنگاه داشتن از اسیب و ... حفظ است. هم در بعد معنوی حفیظ بودن و هم در بعدمادی و مناسبات اجتماعی مانع بروز بسیاری آسیب ها میگردد که یکی از این روش های حفظ کتابت میتواند باشد.(آیه4)

 

گزاره‌های مربوط به راهکارهای اخلاقی سورۀ مبارکۀ "ق"

✓ براى کافران پذیرش این حقیقت که پیامبر هم آدمى از جنس خودشان است، خیلى سخت و عجیب بوده است ؛چراکه با پذیرش این قضیه روشن است که راه براى همه باز است و انسان مى تواتد تا خدا برسد.

✓ عدم پذیرش نبوت >> عدم پذیرش معاد

✓ مثال هایى مبنى بر قادر بودن خدا(ق) بر برپایى قیامت

✓ به نظر مى رسد سوره بیشتر بر محور تهدید پیش رفته است؛ تهدید کافران به ثبت اعمال، روز کنار رفتن پرده ها وآشکار شدن حقایق و به آتش جهنم.

✓ توصیف متقیان به افرادى که به نگهبان بودن خداوند و دو فرشته! ایمان داشته و به تبعیت همیشه خود مراقب ونگهبان اعمال خود هستند.

✓ قرآن و دستورات خداوند بر کسى اثر مى کند که به دلیل خشیت نهانى اش از خداوند، قلبش به تبعیت، هموارهمنیر بوده و همواره حواسش هست.

✓ لزوم تسبیح (رفع نواقص) در تمام زمان ها >> خشیه >> انابه

✓ بیماری: تکذیب حق./ علایم بیماری: بعید دانستن رجع، لبس در خلق جدید، غفلت از روز قیامت، منع از کار خیر، طغی، مریب/ درمان: جهت رفع علایم باید بیمار اهل ذکرشود./ طریقه مصرف: قلب، سمع، بصر/ علایم بهبودی: منیب، یخاف وعید، خشی، صبر

✓ فرد تکذیب کننده ی برانگیختگی رب همان فردی است که به حدوث قیامت شک دارد-->تکذیب حق --> متحیر شدناین فرد در کار آشفته ی خود/ علل: اول؛ عدم نظارت و تفکر در آسمان ها و زمین و آتچه در اوست. دوم؛ عدم تفکر درعاقبت مکذبین/ جواب قرآن: مثال نزول باران و زنده کردن زمین مرده، توانا بودن در خلقت نخستین و خلقت بشر و علمبه نفس وی و انچه وسوسه میکند نفس را (به علت نزدیک تر بودن از رگ گردن و دو فرشته ی کاتب)

✓ توصیف قیامت: آشکار شدن حقیقت ،دمیده شدن در صور،راندن هر فردی به سوی دادگاه عدل الهی با فرشته یکاتب و گفتگوها در آنجا

✓ راهکار در امان بودن در قیامت: توبه کردن، حافظ پیمان بودن، تفکر در عاقبت گذشتگان، شکیبایی و تسبیح ربقبل طلوع و غروب ، تسبیح و سجده، گوش فرادادن به منادی. 

✓  

✓ تکذیب و پوشاندن حق و عناد با حق، علت سردر گمی و عجیب دانست قیامت توسط گمراهان ذکر شده در اینسوره است.

✓ خشیت و انابه در محضر حق ویژگی مهم انسانهای هدایت یافته این صوره است

✓ بهره گیری از قرآن و تسبیح به انسان کمک میکند تا قریب بودن خدا را به یاد داشته باشد.

✓ قریب دانستن حق (حفظ اعمال را در پی دارد) انسان را به بهشت نزدیک میکند.

✓ بهره گیری از آیات برای کسانی ممکن است که بخواهد که بداند و عناد با حق نداشته باشد.

✓ انکار کفار نسبت به قیامت، از جهلشان به مقام پروردگار و به علم او نیست، و حتی تجاهل هم نمیخواهند بکنند،بلکه اینان به طور کلی منکر حق اند.

✓ پس اینان از این جهت منکر حق اند که با آن معاند و و دشمن اند، نه اینکه جاهل محق باشند و از ادراک حققاصر باشند، پس ایشان در وصفی مریج بسر میبرند و با وضعی نامنظم و گیج کننده حق را درک میکنند و در عینحال تکذیب هم میکنند، با اینکه لازمه درک حق و علم به حقانیت هرچیز این است که آن را تصدیق نموده و به آن ایمانبیاورند.

✓  

1