روز ششم ماه مبارک-سوره مبارکه نجم
آیات پایانی از روز سختی سخن می گوید که توسط پیامبران گوناگون به انسانها هشدار داده شده ،و نهایت انسانی کهدر غفلت و سرگردانی است عذابی سنگین است و برای در امان بودن ار این روز سخت باید در برابر پروردگار جهانیانتسلیم بود و او را پرستش کرد.
٢:سوره باقسم به نجم آغاز شده سپس در ادامه در مورد پیامبر و مسئله معراج و وحی قرآن آیاتی را مطرحمیکند .درآیات انتهایی این سوره نیزقوانین مهمی ذکر شده از جمله اینکه برای انسان جز آنچه تلاشکرده نیست و اینکه پایان همه راه ها پروردگار است.
٣:سوره مبارکه نجم با قسم به نجم هنگامی که پنهان میشود آغاز شده سپس در ادامه در مورد پیامبر و مسئله معراج ووحی مستقیم قرآن آیاتی را مطرح میکند در مقابل افرادی را معرفی میکند که در قبال پیامبر و وحی به جدال می پردازند وبا تبعیت از هوای نفس و بر اساس ظن و گمان معبود های خود را انتخاب می کنند نه هدایت پروردگار....
در آیات بعدی به تفصیل رد پای دیگری از ظن را در نامگذاری ملائکه به نام های زنان مطرح میکند که از علم و حق به دوراست.سپس روی آوردن به ذکر خداوند را بعرا نوان راه کاری برای برطرف کردن ظن و گمان مطرح می کند.در آیات بعدیویژگی شخصی را که از پیامبر رویگردانی کرده بیان میکند:بخشیده بوده ولی در انفاق بخل میورزید.درآیات انتهاییقانون های مهمی را مطرح میکند:انسان جز سعی ای که دارد نیست واینکه پایان همه راه ها پروردگار است، سپس بامثال هایی مانند موت و حیات ومراتب خلقت و ...سیرمنتهی شدن راه ها بسوی پروردگار را بیان میکند تا راه جدال رابرهمه ببندد.
٤:در آیات اول سوره در مورد معراج و نبوت پیامبر صحبت شده است
سپس مسئله توحید بیان شده است و مذموم شمردن بت پرستی به این صورت که بت ها جز نام هایی کهمشرکان و پدرانشان بر آنها نهاده اند و جمادی بی نفع و ضرر، نیستند.
در آیه 31به موضوع معاد پرداخته شده که بدکاران به کیفر خود میرسند و به نیکوکاران پاداش نیکو عطامیشود و سپس سرگذشت قوم عاد و ثمود و قوم حضرت نوح و قوم لوط بیان شده است تا عبرتی برایآیندگان باشد.
٥:یک انسان در آنچه که برایش سعی کرده است شکل میگیرد و به دیگران معرفی می شود.
و در واقع، انسان نتیجه تلاش خود است...
لیس الانسان الا ما سعی (آیه 39 سوره مبارکه نجم)
دستاورد انسان تنها در سایه تلاش اوست و پیشرفت مادی و معنوی جامعه در گروی تلاش آنهاست....
شاید بتوان اینگونه گفت که مقدار تلاش ما برای حرکت به سوی خداوند مهم تر از مقدار حرکت ما به سوی اوست!
٦:در این سوره بیان می کند که رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) حقایق عالم ملکوت را به عینه و باکمترین فاصله (قاب قوسین او ادنی) مشاهده کرده اند، در حالی که مکذبین تنها از روی ظن و نه علم، تعاریفی از جمله اناث بودن ملایک را به عالم ملکوت نسبت می دهند. به عبارتی در این آیات منبع مطمءنرا برای آگاهی از حقایق عالم بیان می دارد.
شفاعت تنها مختص کسانی است که (یشاء و یرضی) باشند که با توصیفات آیات ابتدایی به نظر میرسد این مقام شایسته رسول خداست.
از آیات کلیدی این سوره (و ان لیس للانسان الا ما سعی) است. سعیی از جنس دوری از گناهان کبیره وفواحش و حفظ تقوا. در آیات بعد واضح تر این اشاره وجود دارد که نتیجه اعمال تنها در اراده خداونداست. (اضحک و ابکی، امات و احیا، اغنی و اغنی) و نهایتا الی ربک المنتهی است. به عبارتی پاداشیکه طبق آیه 41 به متقین عطا می شود بر اساس سعیی است که کرده اند و نه نتیجه ظاهری اعمالشان. چرا که در ادامه اقوامی را نام می برد که نتایج ظاهری اعمالشان چشمگیر بود اما سعیی در راستایاجتناب از فواحش و گناهان کبیره نکرده اند.
٧:آیات ابتدایی سوره مبارکه نجم قصد تاکیر بر حقانیت وحی به پیامبر را دارد.
-یکی از راه های بی اعتبارکردن وحی و انچه وحی شده، بی اعتبار کردن واسطه وحی است که در آیات ابتدایی برایپاسخ مقام جبرییل امین تبیین گردیده است.
-آنچه که از جانب پروردگار است حق است و از انجا که حواس انسان دارای خطا و محدودیت است آنچه که از ظن وگمان نتیجه گیری میکند خطاست.23
-عدم ایمان به آخرت موجب میشود انسان نسبت به انچه که علم ندارد اظهار نظر و نتیجه گیری کند و همین هم موجبگمراهیش میگردد.27-30
-آنچه که بر پایه ظن و گمان باشد ،نمیتوان به عنوان علم از ان یاد کرد.28
-از کسی که اعراض از ذکر رب میکند باید روی برگرداند.29
-انکه از ذکر رب اعراض میکند پس ازآگاهی یافتن از حقیقت اینگونه عمل میکند33-37.
-اشاره به قدرت خداوند نه فقط در خلقت بلکه در تمامی رفتارهای ادمی و رشد و نمو او در حالی که از خودش نیرو وتوانی نداشت به منظور اتمام حجت.32،42-55
-تصویرسازی یگی از هنرهای به کار رفته در قران برای فعالسازی سیستم تفکری است که از ایه33 مخاطب به آن دعوتشده است تا فردی را که تولی میجوید با توصیفات قران ببیند.
-عاقبت این فرد به سخره گرفتن حق است.59.60
-فرد همانطور که به رویت فرد اعراض کننده دعوت شده عمل خود را نیز روزی خواهد دید و دیده خواهد شد شاید بیان اینامر که عملش دیده خواهد شد موجب اصلاح سعی وی گردد.
٨:به نظر میرسد مسئله هدایت و ضلالت و راه های رسیدن به آن و نیز نقش وجود پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به عنوان کسی که ضلالت و اغوی نداشته و جز وحی سخن نمیگوید در رسیدن بههدایت از مهم ترین مسئله های سوره است ....
روشن شدن مسیر هدایت بر اساس و حی و تمییز آن از پرستش خود ساخته ها و بت ها که هیچسلطانی بر پرستش آن وجود نداردو بر اساس ظن و هوی نفس صورت می گیرد از نکات دیگر این سورهاست.
رسیدن انسان ها به آنچه تمنا دارند و غایت آنهاست و نهایتا رسیدنشان به رب که منتهی ی هر مسیریاست جز با باور عصمت رسول و پیروی از ایشان در اول و آخر کار هایشان ممکن نمی شود.
کسی بار گناه دیگری را به دوش نمیکشد و برای هر انسانی جز سعی او نصیبی نخواهد بود.
٩:ابتدای سوره در مورد صدق حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و وحی گفته شده و در مقابل حق نبودن بتان وبدون برهان بودن آنها و تبعیت انها از هوای نفس با آنکه وسیله ی هدایت به آنها داده شده و به آخرت ایمان ندارند با آنکهدرباره ی آن علم ندارند
-تنها خداست که عالم است به اینکه چه کسی هدایت شده و چه کسی نه پس خودستایی نکنید..
-برای انسان جز آنکه تلاش کرده چیزی نیست
-اوست که میخنداند و میگریاند
١٠:سوره با سوگند به ستاره آغاز شده و سپس در ادامه به تعریف از پیامبر و ویژگى هاى ایشان پرداختهاست. شاید به گونه اى مى توان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را به ستاره تشبیه کرد از نظر هدایتگر و راهنماى مسیر بودن که با دیدن و یارى گرفتن از نور وجود ایشان در ظلمت هاى زندگى، دیگر دچارگمراهى نمى شویم.
- باید با دیده ى دل در سخنان خداوند نگریست و آن ها را انکار نکرد.
- ظن و گمان در چندین جاى سوره مورد سرزنش قرار گرفته است.
- شفاعت بدون در نظر داشتن رضایت خداوند سودى نداشته و بى معناست.
- تلاش براى خوددارى از گناهان بزرگ >> فراخ آمرزش پروردگار
- ظن به داشتن علم غیب نسبت به آینده >> عدم انجام وظایف و مسئولیت هاى محول شده از سوى خدا
- تلاش و کوشش فراوان >> اعتماد به دیدن نتیجه >> پاداش هرچه تمام تر
منت نهادن پروردگار در مورد قادر و توانا بودنش به بخشیدن زندگى و موت (هلاکت و عذاب) >> تاکید برعدم داشتن تردید و ظن نسبت به نعمت هاى پروردگار
١١: در این سوره خداوند به صراحت رسالت رسولش را مبنی بر دریافت کلام حق و ابلاغش به مومنان روشن و تصدیق میکند.
١٢:ظن وگمان و پیروی از هوای نفسانی مانع هدایت یافتن و بهره مندی از کلام حق (قرآن) است.
١٣:فرشتگان تسلیم امر خداوندند و هر خیری که از آنان به کسی میرسد در گرو خواست و رضایت و اذن پروردگار است.
١٤: هدف از آفرینش آسمان و زمین و همه موجودات اینگونه بیان شده که هر کس به جزای اعمال نیک و بد خود برسد.(خداوند همه چیز را برای انسان آفریده پس باید عاقبتی هم قرار داده باشد و آنرا به هدفی برساند.) و در نهایت بازگشتهمه به سوی پروردگارشان است.
(مبدأ و مقصد همگان یکسان است! هر کس به فراخور بهره مندی از پیامبر درونی-عقل و دانایی- و پیامبر بیرونی رشد وهدایت می باید.)
١٥:در نهایت انسان می ماند و برآیند تلاشهایش در دنیا که آنرا به زودی(قیامت) میبیند.
١٦: بی تردید این دنیا ثبات و دوام نخواهد داشت و وعده حتمی قیامت تحقق خواهد یافت و حقایق آشکار خواهد شد.
١٧:یک نکته از المیزان: فأعرض عن من تولی عن ذکرنا- از کسی که از ذکر ما رویگردان است اعراض کن" برایاین بوده که بفهماند علت این دستور چیست، پس گویا فرموده: این مشرکین علم را رها کرده دنبال ظن راگرفتهاند، و تابع هوای نفس خویشند و اگر چنینند برای این است که از ذکر ما رویگردان هستند، و تنهاهمشان زندگی دنیا است و بس، بنا بر این، بهرهشان از علم منحصر به مسائل مادی دنیوی است، و چونچنین است تو نیز از آنان اعراض کن، برای اینکه ایشان گمراهند.
و مراد از" ذکر" در این آیه، یا قرآن است که پیروان حق را به سوی حق صریح هدایت نموده و باحجتهای قاطع و براهین روشن که جای تردید در آنها نیست به سوی سعادت خانه آخرت که ورای دنیااست ارشاد مینماید.
و یا مراد از آن یاد خدا است که در مقابل غفلت از او به کار میرود، و از کسی که از چنین ذکری رویگرداناست نیز باید اعراض کرد، برای اینکه یاد خدا به نحوی که لایق به ذات متعالیه او باشد، یعنی یاد خدا بهاسماء و صفات خدا، بشر را به سوی حقایقی علمی در باره مبدأ و معاد هدایت میکند، هدایتی علمی کهباز جای تردید باقی نمیگذارد.