روز دوم ماه مبارک - سوره مبارکه حجرات

این نکته اشاره مى کند که همه انسان ها از یک مرد و زن آفریده شده و سپس گروه گروه گشته اند؛پس در اساس هیچ تفاوتى بین آن ها وجود نداشته و همه شبیه هم اند.

✓ پس کسى نباید با توهم خودبرتربینى! این حق را براى خود قائل شود که پشت سر دیگرى غیبت کند و یا حتىاظهار نظر! :( این قانون فقط نه تنها در ارتباطات بین فردى ، که در جوامع هم باید رواج پیدا کند.

✓ علت اینکه بعضی از مومنان از خدا و حضرت رسول پیشی می‌گیرند در نتیجه بی تقوایی انان است که درنتیجه این بی تقوایی وعدم امادگی قلبی لازم، پیامبر را همانند یکی از افراد جامعه ایمانی در نظر گرفته ومتوجه جایگاه ویژه ایشان و نقش رهبری ایشان نبوده و در نتیجه این عدم تبعیت و جهالت با یکدیگر در گیرمی‌شوند و‌ گروهی از اینان فقط مدعی ایمان هستند در حالی که ویژگی مومنان خالص یعنی عدم تردید پساز ایمان ومجاهدت با جان ومال در راه خدا راندارند وحقیقت ایمان به قلب انان وارد نشده و فقط تسلیم شدهاند وبه همین دلیل از اطاعت خدا ورسولش سر باز میزنند. در نتیجه این بی تقوایی برخی از مومنان در روابطاجتماعی عمل‌هایی مثل تمسخر دیگران ، عیب جویی از هم، تجسس در امور یکدیگر ، غیبت پشت سر برادرایمانی ، سو ظن نسبت به یکدیگر و نهادن اسامی نامناسب را انجام می‌دهند.

✓ در ایات ابتدایی سوره هست که رفتار مسلمانان با پیامبر به گونه ای بود که دون شان ایشون بوده و ایشونباور قلبی به پیامبرو علم ایشون و مقام و مرتبه ایشون نداشتن.که رفتار چنین وقیحانه ای داشتن. میشه اینطور برداشت کرد که به پیامبر ایمان نداشتن...چون از لوازم ایمان ، ادب هست که ایشون رعایت نمی کردن وخداوند به کرات در قران و در این سوره مومنون رو به اصولی دعوت کرده که همشون مراتب ادب رو نشون میدن .

✓ بی تقوایی موجب پیشی گرفتن بر خدا و رسولش و یکسان دیدن موقعیت رسول با سایرین می شود پس"اتقوالله".

✓ سوره در مورد اخلاق اجتماعی است. اخلاق هم از نظر زبانی و گفتاری بیشتر منظور است. و این زبان آنقدرمهم است که خداوند در سوره بارها کلمه ی تقوی را آورده است.

✓ از آن طرف خود خداوند به زیبایی از فن گفتاری استفاده کرده و اکثر آیات را با صفت ختم کرده است. از طرف دیگر؛ محتوای سوره اجتماعی است از آن جهت که کلمات قوم، شعب، طایفه، اخوت، ذکر و انثی راآورده است. 

✓ بعضی از صفات با کلمه ظن ارتباط دارد. ظن به معنای اعتقاد ضعیف و اغلب خلاف واقع است. از جملهنداشتن بینه در شنیدن اخبار فسق، تمسخر در صورتی که ممکن است فرد مورد نظر حتی برتر باشد،تجسس و غیبت، لمز و تلابزوا بالالقاب. در این صفات بدلیل نبود یقین تولید فساد می‌کنند. 

✓ سوره در فضای جامعه ای که به وسیله ی اسلام بر آن منت نهاده ونیز بر مردمی که ایمان را برای آنان محبوبساخته است نازل شده است و در این بستر به تشریح جایگاه ها و موقعیت های مختلف موجود میپردازد.

✓ وجود رسول از یک طرف و شناخت احکام مربوط به ایشان و معرفت به منزلت ایشان تا حدی که بی معرفتیموجب حبط اعمال است (همانطور که کفر موجب حبط است)و تمایز قائل شدن بین مقام رسول و نبی درمقابلبعضی دیگر.

✓ تشریح رابطه ی اخوت بین گروه ها و قبائل مختلف اسلامی و بیان احکام شرعی و قانونی آن ، و نهی تمسخرتجسس، غیبت، لمز، و...... در بین آنها و نیز ایجاد صلح بین آنها.

✓ شناخت فاسق در جامعه ی اسلامی و لزوم تحقیق در مورد اخباری که از آنها میرسد.

✓ معرفی تقوی به عنوان ملاک کرامت در بین زنان و مردان و گروه های مختلف.

✓ معرفی راشدون ،کسانی که دائم ایمان محبوبشان و عصیان و فسق مورد کراهتشان است و تحت ولایت واطاعت رسول باقی مانده و بر حکم خدا پیشی نمیگیرند و نیز معرفی کسانی که از ولایت رسول خارج شده وتعقل ندارند.

✓ در این ایات خیلی به فکر پرداخته شده .

✓ بعد از دعوت اهل ایمان به صفات گفته شده و بیان اینکه انسان ها از یک پدر و مادر افریده شده ن ، ویژگیهای مومنان بیان می‌شود: امنو باالله و الرسول، لم یرتابوا، جاهدوا باموالهم و انفسهم

✓ در سوره حجرات مشخصات اهل ایمان بیان شده ست.

✓ بالا بردن صدا نزد پیامبر نشانه تقدم و برتری جستن بر پیامبر است که مایه تباه شدن اعمال میشود.

✓ ایمان> تقوای الهی> عدم تقدم لر پیامبر> مغفرت و پاداش عظیم

✓ صبر و تبیین و تحلیل شنیده ها به نفع انسان خواهد بود و از پشیمانی دور خواهد ماند.

✓ رشد یافتگی در گرو حب قلبی به ایمان و بغض و کراهت نسبت به کفر و فسق و گناه است.

✓ ابتدا از ظن شروع میشه > تجسس> و همین موجب غیبت میشه!

✓ ملاک گرامیداشت انسانها تقوای الهی ست.

✓ اسلام به زبان آوردن شهادتین است و ایمان ورود اسلام به قلب و نشانه ان اطاعت محض از خدا و پیامبراوست.

✓ سوره مبارکه حجرات در مورد آداب اجتماعی در جامعه اسلامی سخن گفته و صفات مومنان را در جامعه بیانکرده است.

✓ تاکید بر مقدم ندانستن چیزی بر حکم خداوند و پیامبرش و رعایت حریم پیامبر که این امر تنها در متقین وجوددارد.

✓ ایمان و تقوا بهره مندی از صفت رحیمیت خدا را در پی دارد.

✓ ایمان و عمل همیشه در کنار هم است.

گزاره هایی محتوایی و اخلاقی سورۀ مبارکۀ حجرات

✓ مطالب سوره پیرامون مومن و امتحان تقوای او می چرخد: فردی مومن است که در همه حال ویژگی هایی چوناطاعت از خدا و رسول خدا و پیشی نگرفتن از آنها، عدم غیبت، عدم نسبت دادن لقب بد به دیگران، عدممسخره کردن و عدم گمان بد بردن به دیگران را داشته باشد. و یکی از راه های امتحان تقوای او در این زمینهها مواجه شدن با فردیست که قبلا کافر و تجاوزکار بوده اما حال توبه کرده است. بعد اینکه وجود داشتن اینویژگی ها در فرد مومن و سربلند بیرون آمدن او از امتحان تقوای قلبش به خاطر زینت دادن ایمان وناخوشایند بودن کفر و فسق و عصیان در دل اوست و اینکه همه ی این ها از فضل خدا و به دلیل هدایت خوداوست پس مومن بودن منتی بر خدا نیست! چنین فردی با تمام ویژگی های بالا از خدا و رسول پیشی نگرفتهو مشمول حبط اعمال و نفهمیدن آن نمی‌شود.

✓ تنها معیار برتری تقواست. تقوایی که نتیجه اش، توجه به امر رهبری و رعایت آداب برادری(پرهیز از تمسخر وغیبت...) و اصلاح ذات بین براساس عدل و قسط باشد. پس تنها معیار برتری تقواست نه حسب و نسب.

✓ اسلام آوردن منت ندارد، ایمان منت دارد و آن کس که باید منت بگذارد خداست.

✓ صحبت از ادب و رعایت آداب رفتاری در سه سطح زیر دارد : بین انسان و انسان / بین انسان و پیامبر(ص)/ بین انسان و خداوند و رعایت ادب را مایه رستگاری میخواند.

✓ انسان اگر بخواهد تقوای خود را مورد امتحان قرار دهد باید یاد بگیرد در برابر نبی صدای خود را بالا نبرد وبه نظر می رسد این غض صوت تنها در زمینه صدا نیست بلکه مفهومی فراتر داشته و به معنای رعایت ادبدر تمام زمینه ها در برابر نبی است.

✓ شعور و تعقل از ویژگی افرادی است که پیامبر را هم اکنون در بین خود احساس می کنند و در هر لحظهاحترام حضور اورا داشته و بر او تقدم نمی جویند.

✓ فهم برتری بر اساس تقوا انسان را از اعمالی چون تمسخر و تحقیر سایر افراد جامعه بازداشته فضای اخوتو برادری را در جامعه حاکم میکند و مقدمات رشد را در جامعه فراهم میکند.

✓ گروه های مختلف از کسانی که ایمان آورده اند حق مسخره کردن یکدیگر را ندارند چون آنها نمیدانند که ارزشحقیقی نزد خداوند چیست و شاید بالعکس آنچه فکر میکنند دقیقا گروه مورد تمسخر واقع شده همان گروهنزدیکتر به ارزش های حقیقی نزد رب باشند...

✓ برخی از ظن ها گناه هستند چون ظن موجب تجسس میشود و در نهایت منجر به غیبت میشود و غیبت نزد رببه مذمومی خوردن گوشت برادر مرده است.

✓ خداوند همه ی ما را از یک مرد و زن آفریده است و همه ازین لحاظ برابرند و تنها معیار گرامی بودن نزد ربتقواست

✓ منت نهادن به سبب اسلام اوردن بی مورد است زیرا این خداست که بر فرد منت نهاده و وی را به راه ایمانراهنمایی کرده است.

✓ اطاعت نکردن از پیامبر یعنى عدم وارد شدن اسلام به قلب یعننى لم تومنوا!

✓ در مجموع اینکه ما انسان ها با انجام بعضى اعمال و رعایت نکردن بعضى دستورات در واقع پیامبر رامحصور مى کنیم و آنقدر ایشان را از خود دور مى بینیم که مجبور مى شویم صدایمان را بلند کنیم تا شایدب گوش ایشان برسد! :( و این یعنى پیشى گرفتن بر رسول و در ادامه از خداوند متعال)

✓ از معیارهای رشد انسان افزایش حب ایمان است

✓ افزایش کراهت از غیبت, تمسخر, عیب جویی, تجسس و سو ظن به برادران ایمانی, نشانه ی رشد انساناست.

✓ می توان اینگونه گفت که نشانه ی ورود ایمان به قلب هستند یعنی کسی که میل به غیبت و تمسخر دارد هنوزایمان به قلبش وارد نشده است.

✓ سوره مبارکه حجرات بیان کننده ویژگی های ایمان حقیقی ومومنان یک جامعه اسلامی است.

✓ مواردی همچون عدم تقدم بر خدا و رسول وعدم غض اصوات بر صوت نبی، تبیین خبر حتی از جانب فاسق،اصلاح بین گروه های مومنین و اخوان، عدم تمسخر و عیبجویی از دیگران، اجتناب از کثرت ظن و گمانو....در سوره مطرح شده که التزام به موارد یادشده و عدم ورود رتب وشک در ایمان وجهاد با اموال و انفاسدر راه خدا موجب صدق و رشد میشود و در یک جامعه اسلامی به میزانی که ایمان در نزد افراد آن جامعهمحبوب باشد آن جامعه در مرتبه بالاتری از رشد و تقوا قرار دارد.

✓ نکته دیگرجاری و ساری بودن حضور رسول در همه زمان ها و مکانهاست

✓ از اقدامات یاد شده ی خدا نسبت به مومنین:

امتحان قلوب مومنین برای تقوی

پروردگار ایمان را برای مومنان میپسندد وان را نزد مومنان محبوب میسازد.

پروردگار کفر و فسق و عصیان را در نظر اهل ایمان مبغوض جلوه میدهد

این جلوه گری هم درمورد ایمان و هم کفر از الطاف و نعمات خداوند است.

منت خداوند بر اسلام اورندگان و هدایت انان به ایمان.

✓ اشاره به تفاوت بین اسلام آوردن و ایمان قلبی .

✓ ایمان قلبی پس از ایمان زبانی بدون شک و تردید جهاد با اموال و جان در راه خدا را در پی خواهد داشت واین معیار صدق ایمان است.

✓ یکی از معیار های مهم اشاره شده برای برتری نزد پروردگار میزان تقوی و عمل به دستورات اشاره شده درایات است.

✓ و برتری قومی و قبیله ای که در ان زمان از اهمیت بسیاری برخوردار بود عاملی برای رجحان در نزد پرورگاردانسته نشده بلکه هدف ان لتعارفوا اظهار شده که البته اندیشه و بحث بیشتر میطلبد.

✓ رعایت ادب در گفتار و رفتار یکی از مهمترین نکات در این سوره است. چه در برخورد با رهبر الهی، چه دربرخورد با مردم . ایمان واقعی و پایداری در این ایمان و رعایت تقوا، شرط اصلی برای رسیدن به این ادب میباشد. 

✓ ایمان همراه با تعهّد است و هر کس ایمان دارد باید از یک سرى اعمال دورى نماید

✓ ایمان، با سوءظن، تجسّس از کار مردم و غیبت از آنان سازگار نیست«... آمنوا اجتنبوا

✓ براى دورى از گناهان حتمى باید از گناهان احتمالى اجتناب کنیم. (چون بسیارى از گما نها گناه است، بایداز همه گمان هاى بد، دورى کنیم. « اجتنبوا... انّ بعض الظن اثم »

✓ اصل بر اعتماد، سلامتى، کرامت و برائت انسان است

✓ مردم در جامعه اسلامى باید هم در فکر مورد سوءظنِ کسى قرار نگیرند و هم کسى کارشان را تجسس نکند وهم در مجالس آبرویشان ریخته نشود«... بعض الظن اثم... لاتجسسوا و لایغتب »

✓ براى نهى از غیبت باید زمینه هاى غیبت را مسدود کرد. (راه ورود به غیبت، اوّل سوء ظن، بعد پیگیرى و تجسّسو پس از کشف عیب، غیبت شروع مى شود، لذا قرآن به همان ترتیب نهى فرموده است.« اجتنبوا کثیراً منالظن... لاتجسسوا ولا یغتب » 

✓ گناه گرچه در ظاهر شیرین است، ولى در دید باطنى و ملکوتى خباثت و تنفّرآور است باطن غیبت، خوردنگوشت مرده است و درباره هیچ گناهى این نوع تعبیر بکارنرفته است « لحم اخیه میتاً

✓ یکى از وسائل آموزش و تربیت، استفاده از مثال و تمثیل است«... أیحبّ احدکم »

✓ غیبت حرام است، از هر سنّ ونژاد ومقامى که باشد مشهور و گمنام، عالم و جاهل، زن و مرد و...

✓ مردم باایمان برادر وهمخون یکدیگرند و کسی بر دیگری برتری ندارد

✓ آبروى انسان مثل گوشت بدن او وسیله قوام اوست

✓ اگر از بدن زنده قطعه اى جدا شود، امکان پر شدن جاى آن هست، ولى اگر از مرده اى چیزى کنده شود، جاىآن همچنان خالى می ماند. آرى، غیبت، آبروى مردم را بردن است و آبرو که رفت دیگر جبران نمى شود

✓ غیبت کردن، با تقوى سازگارى ندارد« لایغتب... واتّقوا اللَّه »

✓ در اسلام بن بست وجود ندارد، با توبه مى توان گناه گذشته را جبران کرد

✓ عذرپذیرى خدا همراه بارحمت است

✓ خداوند فرموده است : بگویید اسلام اوردم نه ایمان : یعنی ایمان منوط به پیروی از خدا و رسول خداست کهباید در عمل نشان داده بشه. (و این طور که از سیاق ایات پیداست این پیروی از خدا و رسول بوسیلهمسلمانان زمان رعایت نمی شده). دلیل اینکه باید ایمان در عمل متجلی بشه این بخش از ایه هست کهخداوند می‌فرماید خداوند چیزی از پاداش کارهای شما فرو گذار نمیکنه و یا در جای دیگه ای داریم که واللهبما تعملون بصیر...که اهمیت عمل رو یاد اوری می کنه

✓ در بیشتر مواردی که خداود مومنین رو خطاب کردن ، (البته در این سوره ) تذکری درارتباط با دهان و فکر یابهتر بگم زبان و فکر دادن

✓ این همه فاصله ای که بین ایمان و اسلام اوردن صرف هست رو میشه با زبان و بی ادبی پر کرد.

✓ ملاک برتری انسان ها تقواست

✓ در جامعه نباید به غیراز حکم خدا و رسولش حکم کرد...

✓ بین امت ها و افراد جامعه باید به عدالت رفتار کرد . چنانچه می فرماید و الله لا یحب المقسطین

✓ در این ایات خداوند مجموعه ای نکات را بیان می کند که نشانگر رفتار اراسته به ادب بین انسان و انسان/ انسان و خدا/ انسان و رسول می باشد.

 

گزاره های به تفکیک آیات سورۀ مبارکۀ حجرات

✓ به نظر می‌رسد آیات 7_8_13_18 از محکمات این سوره باشند.

✓ با در نظر گرفتن اینکه خروجی (اعمال افکار و نیات) هر یک از افراد متاثر و وابسته به ورودی هایی است کهوی دریافت میکند، سوره نکاتی در راستای تزکیه، تطهیر و تذهیب حس شنوایی ( و به صورت ضمنی"گقتار") را یاد آور میشود. به اختصار به این نکات اشاره میشود:

1) در اولین سوره خداوند با صفت "سمیع" و "علیم" معرفی میگردد. آیات مبارکه8، 13، 16 و 18 به طور خاص به علم خداوندبر حقیقت اعمال و گفتار افراد و آنچه که در آسمان ها و زمین است اشاره میکند و در کنار آیه 1 میتوان گفت به نوعینظارت و احاطه خداوند را بر آنچه که در آیات سوره بیان میشود یادآور میگردد.

2) آیات 2 تا 4 دربردارنده نکاتی در راستای مکالمات مردم با شخص پیامبر هستند (با پررنگ کردن "صوت" و "ندا"): <لاترفعوا اصواتکم فوق صوت النبی> ،< لا تجهروا له بالقول کجهر بعضکم لبعض>، < ان الذین یغضون اصواتهم عند رسولالله>، <ان الذین ینادونک من وراء الحجرات>.

3) در آیه 6 نسبت به تبین خبری که از زبان فاسق بیان شده است تاکید ورزیده شده است.

4) در آیه 11 به نکات متعدد که روابط بین افراد را تحت تاثیر قرار میدهد اشاره شده است: <لا یسخر قوم من قوم > ، < لاتلمزوا انفسکم>، <لا تنابزوا بالقب>

5) در آیه 12 نیز به موارد دیگر اشاره میکند که در بین آنها <لا یغتب بعضکم بعضا> مورد دیگری است که ورودی حسشنوایی را تحت تاثیر قرار میدهد. 

6) در آیه 14 با ذکر این نکته اعراب سعی در بیان این دارند که ایمان آورده اند در صورتی که آنها در سطح <اسلمنا> هستندمطرح میشود کهدر برخورد با افراد مختلف جهت درک حقیقت ایمانی آنها نباید تنها به شنیده هایی که از اقوال خود آنهااست دقت شود چرا که ممکن است با آنچه که در قلب دارند متفاوت باشد.

7) شاید بتوان از نقش بیان و شنوایی در آیات دیگر (و به طور خاص آیه 6) این گونه استنباط کرد که برخی از اختلافات بینمومنین که در آیات 9 و 10 بیان شده است به دلیل بی دقتی در مکالامات و عدم تبیین خبر... میباشد و یکی از راههایاصلاح بین مومنین از راه مکالمات و شنیدن خبر صحیح با در نظر داشتن حدود بیان شده در آیات ابتدایی سوره است ( شاید بتوان نکات بیان شده در رابطه رفع صوت بر صوت نبی و تقدم بر خدا و رسول را به حقیقت تبعیت رفتاری از گفتار ودستورات آنها تعمیم داد)

✓ نکته قابل تامل دیگری که در این سوره وجود دارد اشارتی به پیش زمینه فکری است که سبب میشود که افراد بررسول تقدم جویند. با بیان واژه حجرات (آیه 4) میتوان تصور کرد که افراد برای خود حصاری در نظر میگیرندکه به واسطه آن پیامبر را از خود دور میپندارند در صورتی که در آیه 7 با تاکید بر <واعلموا ان " فیکم " رسول الله > سعی شده است که این پندار را غلط دانسته و زمینه دوری را که سبب میشود افراد برای مقابلهبا آن سعی در رفعت صوت خود داشته باشند که به نوعی شنیده شوند را از بین میبرد. 

✓ در مقابل میتوان گفت که تبعیت از قول پیامبر با <واتقوالله (آیه 1)> است، و آن هم تقوایی که در قلوب افرادجای گرفته باشد و آن قدر ثابت باشد که در صورت امتحان شدن فرد با آن تقوا < امتحن الله قلوبهم للتقوی> فرد سربلند از امتحان الهی برآید < لهم مغفره و اجر عظیم>.

✓ نکته کلی دیگری نیز که میتون بیان کرد این است که این آیه خطاب به جامعه ایمانی بیان شده است <یا ایهاالذین آمنوا..> (آیات 1،2،6،9،10،11،12) و با نکاتی که در آیات مختلف بیان میشود و تاکیدی که در آیه 10 میشود <انمالمومنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم> به نوعی آسیب شناسی جامعه ایمانی مطرح گردیده و لزوممشارکت افراد و تذکر و یک روند پایشی و تکاملی در جمع برای گذشتن از سطحی که <اسلمنا> است بهسطحی که ایمان به قلوب افراد وارد شود و زمینه ساز اعمالی شود که فرد را به سوی <جهدوا باموالهم وانفسهم فی سبیل الله > سوق دهد و نه اینکه سبب <تحبط اعملکم> شود.

✓ و در روابط بین فردی یک جامعه ایمانی، رفتارهایی چون: مسخره کردن(11) نام بد نهادن(11)سوءظن(12) تجسس(12)غیبت(12) را نکوهش کرده و به دور از ادب می داند. 

✓ و توصیه شده است به اخوت و برادری(10) میانجی گری عادلانه(9)تحقیق درباره خبرهای رسیده از افراد وتعیین ملاک برتری(13)

✓ شاید بتوان سوره را در دو آیه 10 و 13 خلاصه کرد. و اخوت و برادری را ذیل تقوا و ادب، به عنوان حل مسایلاجتماعی دانست، چرا که اگر حس اخوت در بین انسان ها باشد، نسبت به یکدیگر دچار آن افعال ناپسندمانند استهزاء و سوءظن نخواهند شد و در تمام موارد، خیر همدیگر را خواستار خواهیم بود و این چیزینیست جز تقوا و یا همان ملاک برتری انسان ها در پیشگاه خداوند.

✓ سوره شامل خطاب هایی نسبت به مومنین است و بعد توصیه به رعایت تقوا.1،3،10،12،13

✓ به نظر میرسد بین عمل به این دستورات و تقوی ارتباطی مستقیم وجود دارد.

✓ آیه 1: عدم پیشی گرفتن از خدا و رسول

مقدم دانستن چیزی بر خدا و رسول (فکر)

رابطه تقوا و ادب را نزدیک می داند، و تقوا را به عنوان پیشی نگرفتن از پیامبر و تحت ولایت او بودن معرفی کرده و این را ازآداب و ادب رفتاری با ایشان اعلام میکند.

✓ آیه 2: با صدای پایین سخن گفتن با پیامبر که به نوعی خضوع را میرساند

بالا نبردن صدا هنگام صحبت با پیامبر (زبان)

✓ آیات 2و4و3 : انسان هایی که از قدرت تعقل استفاده نمی کنند و از رسول دورنی خود فاصله گرفته اند درواقع همان افراد از رسول بیرونی هم فاصله گرفته و با صدای بلند پیامبر را مورد خطاب قرار می دهند درصورتی که افراد که قلبشان با تقوی خالص شده با صدای پایین نزد پیامبر سخن می گویند چون فاصلهشان نزدیک تر شده.

✓ آیه 6: عدم اعتماد به گفتار فاسق مگر انکه با تحقیق اثبات گردد/ خبر ( زبان فکر)

✓ آیه 9: لزوم اصلاح بین گروه های مومنان(مسءول دانستن خود برای برگرداندن انان به راه خدا)

✓ آیه 10: برادر دانستن مومنان و لزوم اصلاح میان انان که به نظر میرسد رحمت خدا را در پی خواهد داشت

✓ آیه 11: دوری از تمسخر و خواندن یکدیگر با القاب ناپسند/ تمسخر ، (زبان و کم فکری)‌

✓ آیه 12: دوری از ظن و گمان نسبت به یکدیگر.

✓ آیات 11و 12: برای داشتن ایمان هم طهارت ظاهری و هم طهارت باطنی لازم است، در آیه ¬ی 11 انسان باایمان باید کلام و گفتار خود را پاک نگهدارد از مسخره کردن ،طعنه زدن،عیب جویی،به کار بردن القاب زشتدوری کند و در آیه ی12 باید گمان¬ و خیالات او هم پاک باشد ...پس جمله¬ای دل باید پاک باشه برای ایمانداشتن کافی نیست.

✓ آیه 14: اعراب بادیه‏نشین به تو گفتند ایمان آوردیم. بگو: نه، هنوز ایمان نیاورده‏اید و باید بگویید اسلام آوردیمچون هنوز ایمان در دلهاى شما داخل نشده و اگر خدا و رسول را اطاعت کنید خدا از پاداش اعمالتان چیزىکم نمى‏کند که خدا آمرزگار رحیم است.

✓ آیات 2و4و7و14: لازمه وارد شدن ایمان به قلب، اطاعت از خدا و رسول اوست، و برا یاطاعت باید فرد در برابرخدا ورسولش خاضع گردد و برای رسین به این خضوع باید تقوی پیشه کرده و همچنین از الطاف خدا ونعمت هدایت او بهره مند گردد و همچنین انسانی اندیشمند باشد چون هدایت گر درونی است.

✓ آیه 17: عدم منت گزاردن به خاطر اسلام اوردن: بر تو منت مى‏نهند که اسلام آوردند بگو اسلام خود را بر منمنت ننهید بلکه این خدا است که بر شما منت دارد که به ایمان هدایتتان کرد اگر به راستى ایمان داشتهباشید.

5