به امامت قلب...

« بسم الله الرحمن الرحیم »

" به امامت قلب..."

حانیه دشتی- کلاس شنبه

در طریقت پیش سالک هر چه آید خیر اوست

 در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست

سوره حمد چگونگی حمد کردن خدا را به ما آموزش می دهد . در این سوره وحدت حمد وجود دارد . با اینکه از دید آدم ها تفاوت اسما و صفات وجود دارد ولی در عالم ، تمام حمد ها با هم اتحاد دارند . حمد صفات الهی به معنی حمد ذات الهی نیست ، یعنی اگر ما خدا را به خاطر کریم بودنش حمد می کنیم به این معنی نیست که ذات او را حمد می کنیم یعنی وقتی خدا را به خاطر مهربانیش حمد می کنیم به این معنی نیست که ذات او که کامل است را حمد کردیم پس خداوند چگونگی حمد را به بنده اش آموزش می دهد .

در این سوره بر اساس  ( ال ) جنس حمد مد نظر است و تقدم حمد در ( الحمد الله ) به خاطر توجه به خود حمد است . و تمامی انواع حمد از آن خداست و برای حمد نیاز به شناخت داریم .

رب ، عالم را به سمت کمال سوق می دهد و رفع نقص می کند ( رب العالمین ) و همان طور که عوالم مختلف وجود دارد سطوح مختلف شناخت هم وجود دارد . ربوبیت الهی در سطوح مختلف خود را نشان می دهد . (عالم ) آنچیزی است که به واسطه آن به علمی می رسیم چه نبات، چه انسان و چه حیوان، ولی (عالمین ) چون جمع مذکر سالم است فقط به آنهایی که عقل دارند بر می گردد . بر مبنای خلقت متفاوت عوالم و کیفیت های مخصوصی که عوالم دارند ربوبیت آنهانیز تعیین شده اما به این معنی نیست که ربوبیت جز جز باشد . بر اساس کیفیت متفاوت عوالم تدبیر خاصی وجود دارد .

امام علی (ع) : فکر میکنی جسم کوچکی هستی در حالی که در درون تو عالم بزرگی است یعنی انسان می تواند تمام عوالم را طی  کند و در وجود خود جا دهد . رسیدن به کمال و رفع نقص عالمی متناسب با خلقتِ آن و ربوبیت نیزمتناسب با آن خلقت تعریف می شود .سوره حمد بیشتر بر ربوبیت تاکید دارد .

( الرحمن الرحیم ) رحمت به معنی افاضه فیض به موجود دارای قابلیت دریافت است و رحیم به معنای افاضه فیض به موجود دارای استحقاق است پس رسولان آمده اند تا ظرفیت ، قابلیت و استحقاق در انسان ها ایجاد کنند تا آدم ها رحیمیت را دریافت کنند . خداوند سطحی از سطوح رحمانیت را به انسان نشان می دهد اما بقیه راه را باید خود انسان طی کند تا به رحیمیت برسد.  رحمن عام است چون شامل همه می شود ولی خاص است چون خدا فقط می تواند انجام دهد ولی رحیم عام است چون هدایت به همه عرضه شده و خاص است چون مومنین را شامل می شود .رحمن محیط است ولی رحیم محاط پس باید مقدم بر رحیم باشد . امام خمینی(ره) می فرمایند : اولین تجلی در اسم اعظم" الله" در بسم الله الرحمن الرحیم است و پس از آن به مقام رحمانیت و پس از آن به مقام رحیمیت است .

چرا ایاک نعبد و ایاک نستعین جمع آورده شده است ؟ امام خمینی برای آن دلایلی دارند که  :

1- عبادت خود را در ضمن عبادت تمام مخلوقات که از جمله آنها کامل ترین انسان ها است که حق تعالی عبادت آنها را قبول می کند تقدیم بارگاه قدس و دستگاه رحمت کند تا به واسطه آن عبادت او نیز قبول شود زیرا عادت کریم تبعیض نیست .

2- تشریع نماز در اول امر به جماعت بوده است .

3- هنگام اذان اعلان قوای ملکیه و ملکوتیه سالک است برای حضور در محضر او و اقامه به پا داشتن آنها است در حضور و چون سالک قوای ملکی و ملکوتیه خود را در محضر او حاضر نمود و قلب که پیشوا است به امامت به پا خواست و همه اعضا و جوارح به امامت قلب می ایستند پس نعبد و نستعین و اهدنا یعنی خدا یا تمام اعضا و تک تک جوارح ما را هدایت کن .

4- چون چیزی در عالم نیست  جز اینکه در حال تسبیح پروردگارش است پس با صیغه امر می گوید که همه موجودات در حرکات و سکنات خود عبادت ذات حق تعالی را کنند و از او استعانت جویند .

چرا نعبد بر نستعین مقدم است ؟ چون قبلا اعانه شده که انسان اکنون میتواند عبادت کند پس در مرحله بعد نیز،برای عبادت واقعی باید استعانت بگیرد .

حروف وقتی کنار هم قرار می گیرند استخوان بندی کلمه را تشکیل می دهند . در روایت از امیر المومنین (ع) که در آخر درس حمد آمده اشاره دارد به این که هر کدام از حروف به یکی از اسما و صفات الهی اشاره دارد .حمد تشکیل شده از ( ح) که ثبوت را می رساند و به معنی حق حی الحلیم است . ( م) که مالکیت را می رساند و به معنی مالک الملک است و ( د) که ربوبیت را می رساند به معنی دیان یوم الدین است . و به این ترتیب معنای اختصاصی برای حمد بیان می کنیم : حمد فرآیند سوق به سمت کمال و رفع نقص به سمت کمال است . حمد فر آیندی است که انسان را از رحمت عام به رحمت خاص منتقل می کند . رفتن از رحمت خاص به عام همان رشد از سمت نقص به کمال است . علم به اینکه تسلط و اختیار دست خداست معنای حمد را می رساند .  

و در آخر ، از نظر امام خمینی (ره) سوره حمد انسان را به مقام بالای حضور در پیشگاه الهی می رساند .